Η πολιτική πρακτική της πολυπολιτισμικότητας
Όπως ο κοινοτισμός και ο πολιτειακός ρεπουμπλικανισμός, έτσι και η πολυπολιτισμικότητα έχει την όψη του Ιανού: έχει μία πλευρά που κοιτάζει εμπρός ή μία προοδευτική πλευρά, και μία οπισθοδρομική ή συντηρητική πλευρά. Την ιδέα της πολυπολιτισμικότητας την έχουν επικαλεστεί κατά καιρούς οι συντηρητικοί. Αυτοί φοβούνται ότι ο φιλελευθερισμός και η ατομική αυτονομία διαβρώνουν τα παραδοσιακά έθιμα και τις πρακτικές πυκνών πολιτισμικών κοινοτήτων και υποσκάπτουν την ικανότητα τους να επιδιώκουν μία κοινοτιστική πολιτική του κοινού αγαθού. Αυτού του είδους την πολυπολιτισμική ρητορική επικαλούνται οι παραδοσιοκρατικές ελίτ για να εμποδίσουν την αλλαγή στο εσωτερικό της ομάδας, να περιορίσουν την έκθεση στον ευρύτερο κόσμο και να υπεραμυνθούν κάποιας υποστασιοποιημένης ιδέας του «αυθεντικού» τους πολιτισμού ή παράδοσης. Σε μεγάλο βαθμό δεν είναι παρά ένας παλιομοδίτικος πολιτισμικός συντηρητισμός, ενδεδυμένος τη νέα γλώσσα της πολυπολιτισμικότητας, που εκδηλώνει τον γνώριμο συντηρητικό φόβο απέναντι στην ανοικτή κοινωνία, την κινητικότητα, την ποικιλομορφία και την αυτονομία του εκσυγχρονισμού και της παγκοσμιοποίησης. Είναι «πολυπολιτισμικός», με την έννοια ότι αποδέχεται πως υπάρχει μία ποικιλία ομάδων στο εσωτερικό της ευρύτερης κοινωνίας, αλλά απορρίπτει οποιαδήποτε έννοια ύπαρξης πολυσχιδών τύπων έκφρασης ή εναντίωσης στο εσωτερικό κάθε ομάδας.
Όμως αυτή δεν είναι η μόνη, ούτε και η πλέον συνήθης, μορφή πολυπολιτισμικής πολιτικής στη Δύση. Την πολυπολιτισμικότητα έχουν επικαλεστεί συχνότερα προοδευτικές δυνάμεις, οι οποίες ενστερνίζονται φιλελεύθερες αξίες και οι οποίες επιθυμούν να καταπολεμήσουν τις πρακτικές αποκλεισμού και στιγματισμού που εμποδίζουν τα μέλη των μειονοτικών ομάδων να απολαμβάνουν πλήρως τα φιλελεύθερα δικαιώματα τους και τα ακριβοδίκαια μερίδια τους στους πόρους. Αυτής της μορφής την πολυπολιτισμική ρητορική επικαλούνται οι περιθωριοποιημένες ομάδες, προκειμένου να αμφισβητήσουν τις παραδοσιακές ιεραρχίες κύρους και την προνομιακή θέση που απολαμβάνει στην κοινωνία ένα συγκεκριμένο φύλο, θρησκεία, χρώμα δέρματος, τρόπος ζωής ή σεξουαλικός προσανατολισμός. Η πολυπολιτισμικότητα, θεωρούμενη μέσα από αυτό το πρίσμα, εναντιώνεται στον πολιτισμικό συντηρητισμό, αντανακλά και αγκαλιάζει την ανοιχτή κοινωνία, τον πλουραλισμό και την αυτονομία που συνεπάγονται ο εκσυγχρονισμός και η παγκοσμιοποίηση.
Η πολυπολιτισμικότητα παίρνει αυτές τις αποκλίνουσες πολιτικές μορφές, επειδή ο εκσυγχρονισμός αποτελεί πρόκληση όχι μόνο για τις κυρίαρχες τάσεις της κοινωνίας, αλλά και για τις μειονοτικές ομάδες επίσης. Την πολυπολιτισμικότητα μπορούν να την επικαλεστούν οι μειονοτικές ομάδες, προκειμένου να επιτεθούν στον κομφορμισμό και τον συντηρητισμό της ευρύτερης κοινωνίας και να την πιέσουν να δεχτεί τις νέες πραγματικότητες της ανοικτής κοινωνίας και του πλουραλισμού. Όμως μερικά μέλη των ίδιων των μειονοτικών ομάδων φοβούνται αυτή τη νέα, ανοικτή κοινωνία και επικαλούνται την πολυπολιτισμικότητα ακριβώς για να νομιμοποιήσουν την καταστολή της ελευθερίας και τις αλλαγές που επιφέρει. Ως αποτέλεσμα, μερικές φορές επικαλούνται την πολυπολιτισμικότητα οι φιλελεύθεροι απέναντι σε μία μυωπική και κομφορμιστική αντίληψη περί εθνικού πολιτισμού, και μερικές φορές την επικαλούνται οι συντηρητικοί, προκειμένου να υπεραμυνθούν μιας μυωπικής και κομφορμιστικής αντίληψης ενός μειονοτικού πολιτισμού.
Όπως και με τον κοινοτισμό και τον πολιτειακό ρεπουμπλικανισμό, οι πολιτικές επιπτώσεις της πολυπολιτισμικότητας εξαρτώνται εν μέρει από το κατά πόσο οι άνθρωποι που την επικαλούνται αποδέχονται τη φιλελεύθερη προκείμενη τής αναθεωρησιμότητας και του πλουραλιστικού χαρακτήρα των σκοπών μας. Εφόσον το κάνουν, είναι πιθανό να δούμε μία φιλελεύθερη μορφή πολυπολιτισμικότητας, η οποία επιδιώκει να αμφισβητήσει τις ανισότητες κύρους, αλλά να διατηρήσει την ατομική ελευθερία. Αν όχι, τότε είναι πιθανό να δούμε μία συντηρητική μορφή πολυπολιτισμικότητας, η οποία επιδιώκει να αντικαταστήσει τις φιλελεύθερες αρχές με μία κοινοτιστική πολιτική του κοινού αγαθού, τουλάχιστον στο-τοπικό επίπεδο ή στο επίπεδο της ομάδας.
Από αυτήν την άποψη, η πολυπολιτισμικότητα παρουσιάζει τις ίδιες πολιτικές αμφισημίες με τον εθνικισμό, στον οποίο αποτελεί απάντηση. Όπως μπορούν κάποιοι να επικαλεστούν τον εθνικισμό για να κατασκευάσουν είτε μία πυκνή και αποκλειστική (exclusive) συντηρητική μορφή εθνικής ταυτότητας, είτε μία ισχνή και μη αποκλειστική (inclusive) φιλελεύθερη μορφή, έτσι επίσης και οι πολυπολιτισμικές απαντήσεις στην εθνική οικοδόμηση μπορούν να λάβουν είτε φιλελεύθερη είτε συντηρητική μορφή. Πράγματι, αυτές οι δύο δυναμικές πιθανώς σχετίζονται. Οι φιλελεύθερες μορφές εθνικής οικοδόμησης τείνουν να παράγουν πολυπολιτισμικές απαντήσεις, ενώ οι συντηρητικές μορφές εθνικής οικοδόμησης παράγουν συντηρητικές. Και εδώ πάλι, μπορούμε να κατανοήσουμε την πολιτική της πολυπολιτισμικότητας μόνο βλέποντας την σε σχέση με την πολιτική της εθνικής οικοδόμησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου